Choroby nowotworowe stanowią ogromne wyzwanie współczesnej medycyny, a jednocześnie przerażają większość społeczeństwa. Wobec takiego zagrożenia często szukamy sposobów na szybką profilaktykę. Wybór zwykle pada na przyjmowanie suplementów witamin i minerałów, które jednak nie zawsze stanowią dobre rozwiązanie.
Choć witaminy i minerały muszą pozostawać w naszym organizmie w równowadze, abyśmy mogli cieszyć się dobrym zdrowiem, to nawet wysokiej jakości suplementy diety powinny być dozowane z ostrożnością. Tu dużo ważniejszą rolę odgrywa spożywanie różnorodnych i dobrze zbilansowanych posiłków oraz zachowanie podstawowych zasad dbałości o zdrowie. Co więcej, niekiedy przyjmowanie suplementów na własną rękę może przynieść więcej szkód niż pożytku.
Czy zatem istnieją jakiekolwiek suplementy witamin i minerałów, które warto uwzględnić w profilaktyce nowotworowej? Kiedy suplementacja jest potrzebna i na jakie składniki należy zwrócić uwagę?
Czy kuracja suplementem diety może być niebezpieczna?
Suplementy diety są niezwykle popularne wśród Polaków. Mogą wspomóc działanie poszczególnych organów czy układów, ale nadmiar niektórych witamin i minerałów może skończyć się poważniejszymi dolegliwościami. Szczególnie niepokojące jest jednak stosowanie przez pacjentów onkologicznych preparatów medycyny alternatywnej, których skuteczność nie została potwierdzona w badaniach naukowych. Przykładami takich środków są:
- Amigdalina – substancja występująca naturalnie w pestkach niektórych owoców, zawierająca toksyczny rodnik cyjankowy.
- Wlewy z witaminy C – mogą prowadzić do biegunek i niedożywienia.
- Mieszanki ziołowe – niektóre zioła, jak dziurawiec czy żeń-szeń, wchodzą w niekorzystne interakcje z lekami przeciwnowotworowymi.
Stosowanie takich preparatów u pacjentów już leczących się na nowotwory zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań, niedożywienia oraz interakcji z lekami onkologicznymi. W konsekwencji może to doprowadzić do opóźnienia lub nawet przerwania właściwej terapii. Należy podkreślić, że nie istnieją suplementy diety ani diety, które leczyłyby z raka. Większość przeprowadzonych dotychczas badań nie potwierdziła, aby suplementacja większości witamin i składników mineralnych miała wpływ na zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworów.
Co więcej, istnieją podejrzenia, że stosowanie niektórych suplementów w dużych dawkach może wręcz zwiększać ryzyko rozwoju choroby nowotworowej. Przykładem jest badanie SELECT, w którym stwierdzono wzrost zachorowań na raka prostaty w grupie mężczyzn przyjmujących witaminę E.
Witaminy i minerały? Tak, ale ze zbilansowanej diety!
Zamiast polegać na suplementach diety, eksperci zalecają skupienie się na odpowiedniej diecie. Właściwe odżywianie jest podstawowym elementem profilaktyki przeciwnowotworowej. Zgodnie z zaleceniami Światowej Fundacji Badań nad Rakiem, należy przede wszystkim opierać dietę na produktach roślinnych, takich jak warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz nasiona roślin strączkowych. Powinny one stanowić co najmniej 2/3 codziennego menu. Pozostałą część można uzupełniać produktami zwierzęcymi, jak ryby, jaja, chude mięso i przetwory mleczne.
Taka dieta zapewnia odpowiednią podaż witamin, składników mineralnych, błonnika oraz innych substancji bioaktywnych, które mogą wykazywać działanie przeciwnowotworowe. Co więcej, nie wiąże się z ryzykiem przedawkowania czy niekorzystnych interakcji, jak w przypadku suplementów.
Jak wspierają witaminy i składniki mineralne ze zbilansowanej diety?
Dieta bogata w składniki roślinne, takie jak warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe i nasiona roślin strączkowych, zapewnia wiele korzyści w profilaktyce nowotworowej. Polifenole roślinne, glukozynolany, karotenoidy, flawonoidy i witaminy antyoksydacyjne (C, A, E) neutralizują szkodliwe działanie wolnych rodników, chroniąc komórki przed uszkodzeniami. Błonnik skraca czas kontaktu substancji potencjalnie szkodliwych z błoną śluzową jelit, zmniejszając ryzyko raka jelita grubego. Składniki roślinne, takie jak tłuszcze omega-3 z ryb, orzechów i siemienia lnianego, wykazują właściwości przeciwzapalne, hamując rozwój nowotworów. Substancje bioaktywne, jak sulforafan z warzyw krzyżowych, mogą regulować procesy związane z proliferacją i różnicowaniem komórek, zmniejszając ryzyko transformacji nowotworowej.
Oprócz zwiększenia spożycia produktów roślinnych ważne jest również ograniczenie konsumpcji przetworzonego mięsa i alkoholu. WHO wpisała przetworzone mięso (np. wędliny, kiełbasy) na listę substancji powodujących nowotwory, ze względu na obecność związków kancerogennych. Z kolei alkohol zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, jelita grubego u mężczyzn oraz piersi u kobiet. Dlatego lepiej z niego zrezygnować lub mocno ograniczyć jego spożycie.
Dobra suplementacja - czyli co?
Istnieją jednak suplementy diety, które warto przyjmować, a ich działanie jest poparte wiedzą medyczną. Mowa o witaminie D. Jej niedobory mogą sprzyjać rozwojowi raka, dlatego jej suplementacja jest zalecana w okresie jesienno-zimowym. W miesiącach wiosennych i letnich wystarczy ekspozycja na słońce. Witamina D pełni wiele istotnych funkcji, np. regulacja wzrostu i różnicowania komórek, modulacja układu immunologicznego oraz zwiększanie wchłaniania wapnia. Jej działanie ochronne dotyczy szczególnie nowotworów prostaty, jelita grubego, sutka, płuc, czerniaka i białaczki.
Kolejnym istotnym czynnikiem w profilaktyce nowotworowej jest utrzymanie prawidłowej masy ciała. Nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko wystąpienia wielu typów raka, takich jak rak jelita grubego, sutka, macicy, trzustki, prostaty i nerek. Eksperci zalecają utrzymywanie wskaźnika masy ciała (BMI) w granicach 18,5-24,9 kg/m2, a nawet bliżej dolnej granicy normy.
Oprócz diety ważnym elementem profilaktyki nowotworowej jest regularna aktywność fizyczna. Wystarczy nawet 30 minut ruchu dziennie, by utrzymać prawidłową masę ciała i zmniejszyć ryzyko wystąpienia nowotworów przełyku, jelita grubego, wątroby, pęcherzyka żółciowego, trzustki i nerek. Aktywność fizyczna wpływa korzystnie na procesy metaboliczne w organizmie, reguluje poziom hormonów oraz zmniejsza stan zapalny, który może sprzyjać rozwojowi nowotworów.
Suplementy diety nie są zatem skutecznym sposobem na profilaktykę nowotworów. Liczne badania naukowe nie potwierdziły ich korzystnego wpływu, a w niektórych przypadkach wykazano nawet zwiększone ryzyko rozwoju choroby. Dlatego poza suplementacją witaminy D, warto zadbać o zdrowy tryb życia oraz regularne badania.
