Ból to ważny sygnał od organizmu, który informuje nas np. o uszkodzeniu tkanek lub o procesie zapalnym. Kiedy jednak wiemy już, z czego wynika, chcemy jak najszybciej się go pozbyć. Wtedy pomóc mogą leki na bazie substancji czynnych o działaniu przeciwbólowym. Zależnie od przyczyny i natężenia bólu stosuje się różne rodzaje leków przeciwbólowych. Część z nich może przepisać wyłącznie lekarz, a inne są powszechnie dostępne bez recepty. Ich listę znajdziesz w tym artykule.
Nieopioidowe leki przeciwbólowe
W powszechnym użyciu są przede wszystkim przeciwbólowe leki na bazie tzw. słabych analgetyków. Zawierają substancje czynne, które charakteryzują się działaniem tłumiącym ostry ból o małym lub średnim stopniu nasilenia. Hamują syntezę prostaglandyn w ośrodkowym układzie nerwowym. To m.in.:
- Paracetamol – ma właściwości przeciwbólowe i przeciwgorączkowe,
- Metamizol – działa przeciwbólowo, przeciwgorączkowo i spazmolitycznie (zwiotczająco mięśnie), jest silniejszy od paracetamolu.
Nieopioidowe leki przeciwbólowe stosuje się m.in. przy bólach głowy, mięśni, zębów, nerwobólach czy bólach menstruacyjnych. Działają stosunkowo szybko, w ciągu 30 minut od zażycia leku. Nie powodują uzależnienia i dla większości osób charakteryzują się stosunkowo bezpiecznym stosowaniem.
Do nieopioidowych leków przeciwbólowych zaliczamy także niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Co to są niesteroidowe leki przeciwzapalne? Uznaje się je za najbardziej uniwersalne leki przeciwbólowe. Mają dodatkowe zastosowanie przy stanach zapalnych, np. mięsni albo stawów. Do NLPZ zaliczamy przede wszystkim:
- kwas acetylosalicylowy,
- ibuprofen,
- naproksen,
- diclofenac,
- ketoprofen,
- infometacynę,
- dexketoprofen.
Niesteroidowe leki przeciwbólowe charakteryzują się wyższym ryzykiem występowania skutków ubocznych. Rośnie ono w miarę ich przyjmowania. Ponadto tak jak pozostałe nieopioidowe leki przeciwbólowe osiągają tzw. efekt pułapowy, po którym zwiększanie dawki nie ma wpływu na uśmierzanie bólu.
Wieloskładnikowe leki przeciwbólowe
Niektóre tabletki przeciwbólowe mogą zawierać więcej substancji czynnych. W przypadku leków bez recepty łączy się np. paracetamol i kofeinę, która nasila działanie substancji przeciwbólowych. Z kolei w lekach na receptę producenci stosują słabe analgetyki w połączeniu z opioidami.
Silne leki przeciwbólowe (tzw. opioidy)
Opioidowe leki przeciwbólowe oddziałują na receptory w mózgu i rdzeniu kręgowym, blokując odczuwanie bólu. Silne leki przeciwbólowe to m.in.:
- morfina,
- kodeina,
- fentanyl,
- treamadol,
- metadon,
- buprenorfina.
Kiedy stosuje się silne leki przeciwbólowe? W przypadku najsilniejszych rodzajów bólu, np. pooperacyjnego, w wyniku złamania kości albo nowotworów. Mogą uzależniać, dlatego są dostępne wyłącznie na receptę i należy stosować je pod ścisłą kontrolą lekarską. Powodują znacznie więcej skutków ubocznych niż nieopioidowe leki przeciwbólowe.
Formy podania leków przeciwbólowych
Leki przeciwbólowe występują w wielu formach podania, które różnią się zależnie od wieku stanu zdrowia pacjenta. W warunkach domowych można stosować je:
- doustnie – m.in. jako tabletki, kapsułki, płyny albo proszki do rozpuszczenia w wodzie,
- doodbytniczo – jako czopki, które charakteryzują się szybszym wchłanianiem i omijają przewód pokarmowy, przez co nie podrażniają żołądka,
- w formie żelu albo maści – do stosowania zewnętrznego, w miejscu występowania bólu, np. pleców.
Jakie są zalecane dawki leków przeciwbólowych?
W pierwszej kolejności stosuj się do zaleceń lekarskich. Jeśli przyjmujesz tabletki przeciwbólowe bez recepty, przestrzegaj dawkowania w ulotce preparatu. Nie przekraczaj zalecanej dawki leków ani nie skracaj odstępów pomiędzy kolejnymi dawkami. W sytuacji, gdy ból nie ustępuje przy rekomendowanej dawce, skonsultuj się z lekarzem.
Jakie skutki uboczne mogą powodować leki przeciwbólowe?
Leki przeciwbólowe przyjmowane zbyt długo, w nadmiarze lub pomimo przeciwwskazań mogą powodować różnego rodzaju skutki uboczne, w tym:
- ból i zawroty głowy,
- ból brzucha,
- refluks żołądkowo-przełykowy,
- nudności,
- ospałość,
- bezsenność,
- mrowienie lub pieczenie skóry,
- nadmierną potliwość,
- zaburzenia mowy.
Jeżeli odczuwasz skutki uboczne leków przeciwbólowych, niezwłocznie przerwij ich stosowanie i skontaktuj się z lekarzem.
Przyjmowanie leków przeciwbólowych pomimo odczuwanych skutków ubocznych może być niebezpieczne dla zdrowia lub życia, powodując np.:
- wrzody żołądka,
- perforację jelit,
- zapalenie wątroby,
- niewydolność nerek,
- niedokrwistość,
- nieprawidłowe funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego.
Tabletki przeciwbólowe – inne często zadawane pytania
- Jakie tabletki przeciwbólowe są dostępne bez recepty? To większość słabych analgetyków, w tym niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Należy mieć przy tym na uwadze, że nie każdy może je przyjmować. Wśród przeciwwskazań wymienia się m.in. nadwrażliwość na daną substancję czynną, chorobę wrzodowe żołądka lub dwunastnicy, a w przypadku wielu leków także ciążę i karmienie piersią.
- Czy leki przeciwbólowe są do długotrwałego stosowania? Nie, leków przeciwbólowych nie powinno się stosować zbyt długo. Powstały z myślą o doraźnej, krótkotrwałej pomocy. Nawet jeśli nie mają działania uzależniającego, mogą powodować niepożądane skutki uboczne.
- Czy warto stosować naturalne leki przeciwbólowe? Tzw. naturalne leki przeciwbólowe występują przede wszystkim w preparatach do stosowania zewnętrznego, np. w maściach na ból pleców. Przykładowo kapsaicyna działa rozgrzewająco i zmniejsza odczuwanie bólu. Tego rodzaju substancje czynne pomagają przy bólu o niskim stopniu natężenia.
Rodzaje leków przeciwbólowych – podsumowanie
Chociaż wiele leków przeciwbólowych jest dostępnych bez recepty, należy zachować umiar i ostrożność w ich stosowaniu. Pamiętaj, że większość leków przeciwbólowych działa przede wszystkim objawowo – nie zwalczają przyczyny bólu. Jeśli zmagasz się z przewlekłym bólem, koniecznie umów wizytę u lekarza. Specjalista przeprowadzi skrupulatną diagnostykę i na jej podstawie ustali dla Ciebie najskuteczniejszą, bezpieczną formę leczenia.
