Od kilku lat mówi się o nich coraz więcej, a większość z nas miała z nimi do czynienia podczas antybiotykoterapii lub częstych podróży. Świat mikroorganizmów, które zamieszkują nasze ciało, jest fascynujący i coraz lepiej poznany. Nazywane niekiedy dobrymi bakteriami. Probiotyk a prebiotyk - czym są i co je różni? Są to dwie grupy składników, które wzajemnie ze sobą współpracują, aby zapewnić nam zdrowie i dobrostan.
Dzięki swojemu wielokierunkowemu działaniu, probiotyki i prebiotyki znajdują zastosowanie w leczeniu i profilaktyce wielu dolegliwości, od chorób skóry, przez problemy trawienne, aż po zaburzenia metaboliczne. Dynamicznie rozwijające się badania dostarczają coraz więcej dowodów na ich szerokie spektrum korzyści zdrowotnych. Probiotyki to żywe, pożyteczne bakterie, które dostarczane do ciała w odpowiedniej ilości, wywierają korzystny wpływ. Prebiotyki natomiast stanowią pokarm dla tych bakterii, stymulując ich wzrost i aktywność.
Dbając o równowagę mikrobioty, warto sięgać po produkty bogate w te cenne składniki, zarówno w formie naturalnej, jak i suplementów. Czym są i jakie znaczenie mają te substancje? Jakie niosą korzyści dla zdrowia? Odpowiedzi znajdziesz poniżej.
Czym są probiotyki?
Probiotyki to żywe mikroorganizmy, najczęściej bakterie, które po dostarczeniu ich do organizmu w odpowiedniej ilości, wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. Słowo "probiotyk" pochodzi z greckiego "pro bios", co oznacza "dla życia". Te dobroczynne bakterie to swoista "tarcza ochronna" naszego organizmu, pomagająca utrzymać prawidłową równowagę mikrobiologiczną. Najczęściej wykorzystywane probiotyki to bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, ale spotykamy też inne gatunki, takie jak Escherichia, Bacillus czy Saccharomyces. Każdy szczep probiotyczny musi zostać dokładnie przebadany, aby potwierdzić jego bezpieczeństwo i korzystne działanie.
Probiotyki wykazują szereg korzystnych właściwości dla naszego organizmu. Miejscem ich bytowania jest przewód pokarmowy, w którym tworzą barierę ochronną przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Probiotyki przywracają równowagę mikroflory jelitowej po stosowaniu antybiotyków, ale również ułatwiają proces trawienia i wchłaniania niezbędnych substancji odżywczych z pokarmu. Poza regulacją pracy jelit i wsparciem odporności, probiotyki biorą udział w procesie tworzenia substancji hamujących rozwój szkodliwych bakterii.
Czym są prebiotyki?
Prebiotyki to substancje odżywcze, takie jak białka, tłuszcze czy polisacharydy, które stanowią pokarm dla pożytecznych bakterii probiotycznych. Ich zadaniem jest stymulowanie rozwoju i aktywności dobroczynnej mikroflory, zapewniając optymalną równowagę.
Najczęściej wymienianymi prebiotykami są:
- Galaktooligosacharydy (GOS) - zawierające cząsteczki glukozy i galaktozy.
- Fruktooligosacharydy (FOS) - zawierające cząsteczki glukozy i fruktozy.
- Inulina - polimer fruktozy, pozyskiwany głównie z korzenia cykorii.
Oprócz tych dobrze poznanych prebiotyków naukowcy badają również inne substancje pod kątem ich potencjalnego działania prebiotycznego, takie jak ksylooligosacharydy, izomaltooligosacharydy czy polifenole.
Prebiotyki działają selektywnie, stymulując wzrost i aktywność pożytecznych bakterii wchodzących w skład naszej mikrobioty. Podczas fermentacji prebiotyków, bakterie produkują substancje korzystne dla zdrowia, takie jak krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) - octan, propionian i maślan.
Te metabolity wspierają integralność bariery jelitowej, regulację metabolizmu cukrów i tłuszczów, a także obniżają pH w jelitach, co hamuje namnażanie się patogenów. Ponadto SCFA dostarczają energii dla komórek organizmu i mają szerokie działanie prozdrowotne.
Działanie osłonowe mikroflory jelitowej i nie tylko
Prebiotyki selektywnie stymulują wzrost pożytecznych bakterii, takich jak Lactobacillus i Bifidobacterium, ograniczając jednocześnie namnażanie się patogenów. Dzięki temu pomagają przywrócić prawidłową równowagę mikrobiologiczną. Produkty fermentacji prebiotyków, w tym SCFA, wykazują działanie immunostymulujące. Wzmacniają one naturalną barierę ochronną organizmu i regulują produkcję cząsteczek pro- i przeciwzapalnych.
Prebiotyki mogą ograniczać aktywność komórek odpornościowych zaangażowanych w rozwój alergii. Badania wskazują, że niemowlęta karmione mlekiem wzbogaconym w prebiotyki rzadziej cierpią na atopowe zapalenie skóry, astmę czy pokrzywkę. Dzięki zdolności do wiązania wody prebiotyki spożywane doustnie poprawiają konsystencję stolca i ułatwiają wypróżnianie. Ponadto SCFA regulują motorykę jelitową.
Ponadto prebiotyki zwiększają powierzchnię chłonną komórek jelitowych i rozpuszczalność minerałów, takich jak wapń i magnez, ułatwiając ich wchłanianie. Niektóre prebiotyki wykazują dobroczynny wpływ na gospodarkę cukrową i lipidową, pomagając w regulacji glikemii i profilu lipidowego.
Badania nad prebiotykami wciąż trwają, a naukowcy odkrywają coraz więcej potencjalnych korzyści płynących z ich stosowania. Wstępne wyniki sugerują, że prebiotyki mogą wykazywać działanie przeciwnowotworowe, poprawiać funkcje poznawcze oraz wspierać zdrowie układu sercowo-naczyniowego.
Jednocześnie coraz lepiej poznajemy, że działanie prebiotyków jest ściśle powiązane z indywidualną mikrobiotą każdej osoby. Czynniki takie jak dieta, styl życia czy przyjmowane leki mogą modyfikować skład i funkcjonowanie naszej mikroflory, a co za tym idzie, wpływać na reakcję na spożywane prebiotyki.
Probiotyki i prebiotyki oraz ich źródła
Znamy już różnicę między probiotykiem a prebiotykiem. Warto także poznać ich źródła. Czy suplementy diety z probiotykami i prebiotykami to dobre rozwiązanie? Z pewnością nie zaszkodzi po nie sięgnąć podczas antybiotykoterapii, infekcji jelitowych czy częstych podróży. Jednak probiotyki i prebiotyki występują naturalnie w wielu produktach spożywczych. Dobrymi źródłami probiotyków są fermentowane produkty mleczne, takie jak jogurty, kefiry czy maślanka. Natomiast prebiotyki znajdziemy między innymi w bananach, cebuli, czosnku, pszenicy, cykorii czy roślinach strączkowych.
Niestety, współczesna dieta zachodnia dostarcza nam znacznie mniej tych cennych składników niż diety naszych przodków. Dlatego warto mieć świadomość występowania pewnych niedoborów i komponowania posiłków ze zróżnicowanych i wartościowych składników.
