Ból to dolegliwość, z którą najczęściej zgłaszamy się do lekarza. To objaw, który może być zarówno przejściowy, jak i świadczyć o poważniejszych problemach. W takich sytuacjach przeważnie decydujemy się na zastosowanie leków przeciwbólowych z nadzieją, że pomogą zredukować ból i przywrócić nam prawidłowe funkcjonowanie. W tym wpisie dokładnie opiszemy Ci, jak działają leki przeciwbólowe, na jakie rodzaje się dzielą, w jaki sposób działają, oraz jakie potencjalne skutki uboczne może wywołać nieprawidłowe stosowanie każdego z preparatów.Rodzaje leków przeciwbólowych
Pierwszą kategorią, o jakiej powiemy, są środki przeciwbólowe nieopioidowe. Leki przeciwbólowe bez recepty to właśnie leki nieopioidowe, choć warto już na samym początku zaznaczyć, że nie wszystkie z nich dostaniemy od ręki. Na niektóre będzie potrzebna zgoda lekarza. Niemniej, większość z nich możemy nabyć je zarówno w aptekach stacjonarnych, aptekach internetowych, sklepach spożywczych oraz drogeriach.
Stosowanie leków przeciwbólowych nieopioidowych wyróżnia się słabszym działaniem w odróżnieniu od innych rodzajów. Najczęściej decydujemy się na nie w sytuacji, gdy pojawia się ból głowy, bóle brzucha, zębów, mięśni i stawów. Leki przeciwbólowe dostępne od ręki mogą być podawane na wiele sposobów, jednym z nich, najczęściej stosowanym jest droga doustna (tabletki przeciwbólowe, syropy, kapsułki, proszki i zawiesiny). Uniwersalne leki przeciwzapalne i przeciwbólowe możemy nakładać również zewnętrznie, w postaci maści, kremów, aerozoli, plastrów i żelów. Leki przeciwbólowe dla dzieci (i nie tylko) możemy zakupić także pod postacią czopków doodbytniczych.
Należy podkreślić, że substancje przeciwbólowe mogą zawierać w swoim składzie wyłącznie jedną substancję czynną lub więcej — przeważnie dwa, jak paracetamol i ibuprofen. Leki przeciwbólowe dostępne bez recepty (nieopioidowe) to paracetamol, kwas acetylosalicylowy (aspiryna) oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne bez recepty (NLPZ), takie jak ibuprofen, naproksen, ketoprofen, nimesulid i wiele innych.
Innym rodzajem leków nieopioidowych są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Tak jak wyżej wymienione, NLPZ działają obwodowo oraz ośrodkowo, aczkolwiek, charakteryzują się również właściwościami przeciwgorączkowymi oraz przeciwzapalnymi. Właściwości leków przeciwbólowych NLPZ pozwalają na leczenie oraz łagodzenie bólu lekkiego, oraz umiarkowanego. Dzięki nim możesz pozbyć się m.in. bólu stawów, mięśni, zębów, głowy, miesiączkowego, a także bólów, które będą Ci towarzyszyć podczas przeziębienia i grypy.
Drugim rodzajem środków przeciwbólowych są silne leki opioidowe. Działanie przeciwbólowe w ich przypadku jest znacznie mocniejsze, aczkolwiek można dostać je wyłącznie przypisane przez lekarza. W szczególności są używane po różnego rodzaju operacjach, podczas silnych bólów pourazowych oraz w trakcie operacji. Zważywszy na siłę działania, dawkowanie opioidów musi być pod stałą kontrolą wykwalifikowanego personelu. Silne leki przeciwbólowe, które stosowane są najczęściej to morfina, tramadol, fentanyl, oksykodon i buprenorfina. Słabe leki opioidowe to natomiast kodeina.
Bezpieczne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne — jak działają?
Leki przeciwbólowe na migrenę, maści przeciwbólowe, w tym leki na ból mięśni i stawów skupiają się na przyczynie bólu, a nie bezpośrednio na nim samym. Warto zaznaczyć, że wszystkie leki przeciwbólowe lub przynajmniej większość nie wie, gdzie dokładnie znajduje się ból — jest to paradoksalne stwierdzenie, aczkolwiek często możemy znaleźć tego typu zapytania w wyszukiwarce. Preparaty na ból oddziałują na nerwy w sposób, aby nie odczuwały one bodźców. Mocne leki przeciwbólowe mogą działać również na cały układ nerwowy tak, by nie przewodził on do mózgu sygnałów informujących o dolegliwościach i wywołanym przez nie bólu.
Innym przykładem są preparaty przeciwbólowe NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), które działają w miejscach objętych stanem zapalnym. NLPZ to grupa leków przeciwzapalnych, które hamują produkcję cyklooksygenazy — enzymu, który jest niezbędny do syntezy prostaglandyn, cząsteczek znajdujących się we wszystkich płynach ustrojowych i tkankach.
Skutki uboczne po lekach przeciwbólowych — kiedy, jak i dlaczego?
Preparaty przeciwbólowe są skuteczną metodą, która pozwoli szybko pozbyć się lub przynajmniej złagodzić dokuczliwe objawy wywołujące ból. Z racji na jego (niekiedy) duże nasilenie, może on mieć wpływ na jakość naszego codziennego funkcjonowania. Zdarza się jednak, że jest to zgubny sposób leczenia bólu, jeżeli nie jest on konsultowany z lekarzem. Problem najczęściej pojawia się wtedy, gdy środki przeciwbólowe są przyjmowane zbyt często — nadużywane — niewłaściwie stosowane oraz, co bardzo ważne, zbyt długo. Innym problemem, który może wywołać reakcje niepożądane, jest brak dokładnego zapoznania się z ulotką dołączoną do opakowania produktu, która zawiera wszystkie niezbędne informacje o dawkowaniu, podawaniu i przeciwwskazaniach.
Aby uniknąć (lub przynajmniej spróbować) potencjalnych skutków ubocznych, przede wszystkim należy dostosować się do zaleceń lekarza lub tych, które zostały opisane na ulotce produktu. Należy zaznaczyć, że zwiększenie dziennej dawki nie pomaga w niwelowaniu bólu, a może wyłącznie zaszkodzić. Dzieje się tak przez fakt, że większość preparatów przeciwbólowych osiąga efekt pułapowy, tzn. że po spożyciu znacznie większej dawki środka, niż jest zalecana, nadmiar leku zostanie zmetabolizowany i wydalony z naszego organizmu. Innym rozwiązaniem, które może zredukować prawdopodobieństwo wystąpienia efektów ubocznych, jest dopasowanie substancji czynnej zwartej w leku przeciwbólowym do miejsca i rodzaju bólu, wieku i stanu zdrowia. Niemniej, nie zalecamy robić tego na własną rękę.
W przypadku leków przeciwbólowych nieopioidowych mogą występować skutki uboczne w postaci:
- zaburzeń krzepnięcia krwi,
- skórnych reakcji alergicznych,
- problemów sercowo-naczyniowych,
- problemów żołądkowo-jelitowych,
- problemów z nerkami.
Leki opioidowe natomiast mogą wywoływać:
- wymioty i nudności,
- zatrzymanie moczu,
- zaparcia,
- depresję oddechową,
- spadek ciśnienia krwi,
- zbyt mocne uspokojenie,
- świąd,
- zwężenie źrenic.
Bóle różnego pochodzenia można złagodzić lub zlikwidować różnymi rodzajami środków przeciwbólowych. Jak dawkować poszczególne preparaty przeciwbólowe? Poniżej przedstawimy najczęściej stosowane środki oraz ich dzienne dawki.
- Paracetamol — młodzież i osoby dorosłe powinny przyjmować od 500 do 1000 mg substancji aktywnej na 4-6 godzin. Łącznie, w ciągu doby nie należy przekraczać 4 000 mg.
- Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) — w przypadku osób dorosłych najczęściej zalecaną dawką tego preparatu jest od 325 mg do 1 000 mg co 4-6 godzin. Niemniej bóle różnego rodzaju oraz stany zapalne mogą wymagać innych dawek, które należy skonsultować z lekarzem.
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) — do NLPZ zaliczamy ibuprofen. Zalecana dawka co 4-6 godzin to od 200 do 400 mg ibuprofenu. W ciągu doby nie zaleca się przyjmowania więcej niż 1 200 mg ibuprofenu.
- Leki przeciwbólowe opioidowe — w tym przypadku dawkowanie zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta oraz stopnia nasilenia bólu. Ten rodzaj leków oraz ich dawkowanie należy bezwzględnie konsultować z lekarzem.
Dawkowania podane wyżej są miarami orientacyjnymi. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości, przed rozpoczęciem stosowania wybranego preparatu zalecamy konsultację z lekarzem lub farmaceutą.
