Tarczyca, to niewielki gruczoł zlokalizowany w dolnej części szyi. Pełni ważną funkcję w regulacji procesów metabolicznych. Jego działanie jest zdecydowanie najistotniejsze w procesie przemiany energetycznej, temperatury ciała, rytmu serca oraz funkcji układu nerwowego. Tarczyca produkuje dwa główne hormony: tyroksynę (T4) i trójjodotyroninę (T3), które wpływają niemal na każdy układ i tkankę organizmu, współtworząc harmonijną równowagę metaboliczną.
Zaburzenia pracy tarczycy, takie jak nadczynność lub niedoczynność tarczycy czy choroby o podłożu autoimmunologicznym, jak choroba Hashimoto lub choroba Gravesa-Basedowa, mogą prowadzić do szerokiego spektrum objawów. Niestety, bardzo często bywają one trudne do wykrycia na wczesnym etapie. Symptomy te często przypisywane są stresowi, zmęczeniu czy wiekowi, co dodatkowo opóźnia postawienie właściwej diagnozy.
Jeśli chodzi o objawy niedoczynności tarczycy pierwotnej, pacjenci często skarżą się na przewlekłe zmęczenie, senność, osłabienie mięśni, przyrost masy ciała mimo zmniejszonego apetytu. Towarzyszą temu także znacznie większe odczucie zimna, suchość skóry, wypadanie włosów czy zaparcia. Niedobór hormonów tarczycy może być również przyczyną problemów z koncentracją, pamięcią. Nierzadko też przyczynia się on do obniżenia nastroju. Jak rozpoznać choroby tarczycy w przypadku innych chorób? Podpowiadamy!
Niedoczynność i nadczynność tarczycy - przyczyny
Przyczyny niedoczynności tarczycy mogą być bardzo różne, jednak najczęściej wskazuje się przewlekłe, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, potocznie nazywane chorobą Hashimoto. Innymi przyczynami niedoczynności tarczycy mogą być niedobór jodu, czy usunięcie tarczycy lub uszkodzenie jej w wyniku leczenia radiojodem. Niedoczynność tarczycy może również wystąpić w wyniku uszkodzenia przysadki mózgowej lub podwzgórza, które regulują pracę tego narządu. Rzadziej za przyczyny niedoczynności tarczycy wskazuje się wrodzone wady rozwojowe gruczołu tarczowego, a także stany zapalne tarczycy wynikające z infekcji wirusowych.
Jeśli chodzi o nadczynność tarczycy, przyczyny również mają podłoże autoimmunologiczne. Układ odpornościowy atakuje tarczycę, pobudzając ją do nadprodukcji hormonów. Inne czynniki obejmują wole guzkowe toksyczne, w którym guzki w tarczycy autonomicznie produkują hormony. Przyczyną może być także poporodowe zapalenie tarczycy czy podostre zapalenie tarczycy de Quervaina, które mogą prowadzić do przejściowego wzrostu poziomu hormonów we krwi. Czasami nadczynność może być skutkiem nadmiernego spożycia jodu lub stosowania leków zawierających ten pierwiastek. Rzadziej jest wynikiem gruczolaka przysadki, który stymuluje tarczycę do nadmiernej pracy.
Jak wyglądają objawy niedoczynności tarczycy?
Objawy niedoczynności tarczycy są zróżnicowane i mogą obejmować zarówno zmiany fizyczne, jak i psychiczne. Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów tego schorzenia jest przewlekłe uczucie zmęczenia i brak energii, który często nie ustępuje mimo odpowiedniego wypoczynku. Pacjenci, u których pojawiły się objawy niedoczynności tarczycy, mogą zauważyć również nieuzasadniony przyrost masy ciała, mimo braku zmian w diecie czy poziomie aktywności fizycznej.
Inne częste objawy niedoczynności tarczycy to uczucie zimna nawet w ciepłym otoczeniu, sucha i łuszcząca się skóra, jak również łamliwe paznokcie czy nadmierne wypadanie włosów. Niedoczynność tarczycy wpływa także na układ krążenia, powodując zwolnienie tętna, obrzęki oraz podwyższenie poziomu cholesterolu.
Długotrwała niedoczynność tarczycy może prowadzić do poważniejszych konsekwencji, takich jak obrzęk śluzowaty, który jest zaawansowaną formą tej choroby. Objawy te rozwijają się stopniowo, co utrudnia ich wczesne rozpoznanie.
Jak leczyć problemy z tarczycą?
W przypadku niedoczynności tarczycy podstawowym sposobem terapii jest suplementacja hormonów. W tym celu stosuje się najczęściej lewotyroksynę, która zastępuje brakujące hormony i pomaga przywrócić równowagę metaboliczną organizmu. Dawkę leku dobiera się indywidualnie, na podstawie poziomu hormonów we krwi, takich jak TSH i FT4, a jej skuteczność monitoruje się regularnymi badaniami.
Uzupełnienie leczenia może obejmować suplementację jodu w przypadku jego niedoboru, jednak wyłącznie pod kontrolą lekarza, aby uniknąć nadmiaru tego pierwiastka. Istotne znaczenie ma również zdrowa dieta, unikanie stresu oraz regularne kontrole u specjalisty, które pomagają monitorować przebieg choroby i dostosować terapię do zmieniających się potrzeb pacjenta.
Osoby, które borykają się z niedoczynnością tarczycy, powinny znacznie większą uwagę zwrócić na wdrożenie do swojego dnia najróżniejszych aktywności fizycznych. Warto także ograniczyć spożycie cukru czy żywności wysoko przetworzonej. Bardzo ważne jest także skonsultowanie z lekarzem składników, których pod żadnym pozorem nie powinno być w diecie osób, u których zdiagnozowano niedoczynność tarczycy. Soja czy warzywa kapustne mogą np. niekorzystnie wpływać na stan zdrowia pacjenta i dodatkowo zaburzać pracę tarczycy.
Dieta przy niedoczynności tarczycy
Dieta przy niedoczynności tarczycy powinna wspierać prawidłowe funkcjonowanie gruczołu tarczowego oraz ułatwiać utrzymanie zdrowego metabolizmu. Niezwykle ważnym jej elementem jest odpowiednia podaż jodu, który jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy. Trzeba jednak zaznaczyć, że w większości przypadków wystarczająca jest ilość tego pierwiastka dostarczana z soli jodowanej oraz ryb morskich, takich jak dorsz czy łosoś.
W diecie osób borykających się z niedoczynnością tarczycy należy uwzględnić również produkty bogate w selen, takie jak orzechy brazylijskie, ryby, jajka i produkty pełnoziarniste. Wynika to z tego, że to właśnie ten pierwiastek wspiera aktywność enzymów zaangażowanych w metabolizm hormonów tarczycy. Cynk, który jest obecny w mięsie, nasionach dyni i roślinach strączkowych, także odgrywa istotną rolę w regulacji pracy tarczycy.
Unikać natomiast należy nadmiaru goitrogenów, czyli substancji, które mogą hamować funkcję tarczycy, występujących w surowych warzywach krzyżowych, takich jak kapusta, brokuły czy kalafior – gotowanie tych warzyw zmniejsza ich szkodliwy wpływ. Ważne jest także ograniczenie spożycia wysoko przetworzonej żywności, cukrów prostych i tłuszczów trans, które mogą zaburzać metabolizm. Dieta powinna być zbilansowana i bogata w błonnik. Regularne spożywanie posiłków i odpowiednie nawodnienie wspierają z kolei stabilizację poziomu energii i ogólne samopoczucie.
