Wraz z wiekiem wzrasta ryzyko osteoporozy, która atakuje głównie kobiety po 65. roku życia, ale nierzadko jest też przypadłością mężczyzn. Jest to choroba metaboliczna i charakteryzuje się zmniejszeniem masy kostnej oraz zaburzeniem składu tkanki kostnej. W konsekwencji prowadzi to do obniżenia wytrzymałości mechanicznej kości, zwiększając ryzyko wystąpienia złamań nawet przy niewielkich urazach. Choroba ta dotyka miliony osób na całym świecie, a jej częstość wzrasta wraz z wiekiem.
Kości są żywymi tkankami, które nieustannie ulegają procesowi przebudowy. W zdrowym organizmie istnieje równowaga pomiędzy procesem tworzenia nowej tkanki kostnej a procesem resorpcji starej tkanki kostnej. W przypadku osteoporozy dochodzi do zaburzenia tej równowagi, co prowadzi do przewagi procesów resorpcji nad tworzeniem nowej tkanki kostnej.
Osteoporoza może przebiegać bezobjawowo przez wiele lat, a jej pierwszym objawem często jest złamanie kości, najczęściej kręgów, kości przedramienia lub biodra. Dlatego tak ważna jest profilaktyka tej choroby, aby zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym i utrzymać dobrą jakość życia. Jak można uniknąć osteoporozy? Sprawdź!
Objawy osteoporozy
Początkowo osteoporoza często przebiega bezobjawowo, co utrudnia jej wczesne wykrycie. Jednak wraz z rozwojem schorzenia mogą wystąpić następujące objawy:
- zmniejszenie wzrostu;
- przygarbiona sylwetka;
- bóle pleców i kręgosłupa;
- złamania kości, nawet przy niewielkich urazach.
Zmniejszenie wzrostu i przygarbiona sylwetka są spowodowane zapadaniem się kręgów, co jest skutkiem ubytku masy kostnej w obrębie kręgosłupa. Bóle pleców i kręgosłupa mogą być wynikiem zmian zwyrodnieniowych lub drobnych złamań kręgów.
Złamania kości, zwłaszcza w obrębie kręgosłupa, przedramienia lub biodra, są często pierwszym objawem osteoporozy. Dlatego tak ważne jest monitorowanie gęstości mineralnej kości (BMD) u osób z grupy ryzyka, aby wcześnie wykryć osteoporozę i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Czynniki ryzyka osteoporozy
Nie każdy wie, że istnieje grupa czynników, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia osteoporozy. Podzielić je można na dwie grupy: czynniki niemodyfikowalne i modyfikowalne. Czynniki niemodyfikowalne osteoporozy obejmują takie składowe jak płeć żeńska, wiek powyżej 65 lat, rasa biała lub azjatycka, wczesna menopauza czy predyspozycje genetyczne. Czynniki modyfikowalne osteoporozy, czyli takie, na które mamy wpływ to niedobór witaminy D oraz wapnia, niewielka aktywność fizyczna, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, niedowaga, długotrwałe stosowanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidów), a także zaburzenia hormonalne czy niektóre choroby przewlekłe.
Chociaż nie można zmienić czynników niemodyfikowalnych, ważne jest, aby osoby z grupy ryzyka były świadome potrzeby profilaktyki osteoporozy. Natomiast czynniki modyfikowalne można kontrolować poprzez zdrowy styl życia i odpowiednie leczenie.
Osteoporoza - profilaktyka
Działania profilaktyczne powinny być prowadzone wielotorowo, obejmując zarówno zdrowy styl życia, jak i regularne badania kontrolne. Oto najważniejsze sposoby zapobiegania osteoporozie:
- dieta bogata w wapń i witaminę D;
- regularna aktywność fizyczna, szczególnie ćwiczenia oporowe;
- unikanie palenia papierosów i nadmiernego spożycia alkoholu;
- regularne badania gęstości mineralnej kości (BMD);
- suplementacja wapnia i witaminy D w przypadku niedoborów;
- leczenie chorób współistniejących;
- stosowanie leków przeciwosteoporotycznych w przypadku zaawansowanej osteoporozy.
Wdrożenie tych działań profilaktycznych od młodego wieku może znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia osteoporozy w przyszłości.
Dieta przy osteoporozie
Czy przy tej chorobie jest w ogóle możliwe zapobieganie złamaniom? Zdecydowanie tak i jest to łatwiejsze, niż może się wydawać. Sekret profilaktyki jeśli chodzi o osteoporozę, w dużej mierze obejmuje zdrowy tryb życia i zróżnicowaną dietę. Wapń jest niezbędnym składnikiem mineralnym dla prawidłowego rozwoju i utrzymania zdrowych kości. Niedobór wapnia w diecie jest jednym z głównych czynników ryzyka osteoporozy. Dlatego tak ważne jest, aby zapewnić odpowiednią podaż tego minerału poprzez dietę bogatą w produkty mleczne, warzywa liściaste, orzechy i nasiona.
Ważną rolę w profilaktyce osteoporozy odgrywa również witamina D, która reguluje wchłanianie wapnia z pożywienia. Dlatego dieta powinna być uzupełniona o produkty, takie jak tłuste ryby (łosoś, makrela) lub jaja.
Aktywność fizyczna, aby zapobiegać osteoporozie
Choć osteoporoza jest dość podstępna, to można się przed nią chronić również poprzez regularną aktywność fizyczną. Ćwiczenia stymulują kości do budowania nowej tkanki, co zwiększa ich masę i wytrzymałość. Wśród polecanych form aktywności w profilaktyce osteoporozy można wymienić np. ćwiczenia oporowe i wzmacniające równowagę. Podnoszenie ciężarów, ćwiczenia z oporem (np. taśmy oporowe, piłki lecznicze) lub ćwiczenia z wykorzystaniem masy własnego ciała (np. przysiadów, pompek) pomagają budować masę mięśniową i stymulują kości do zwiększania gęstości mineralnej. Ćwiczenia takie elementy tai-chi, joga lub ćwiczenia na platformie balansowej pomagają poprawić równowagę i koordynację ruchową, zmniejszając ryzyko upadków, a przez to wpływają na zapobieganie złamaniom kości.
Dużym wsparciem w ochronie przed osteoporozą są także ćwiczenia aerobowe, takie jak chodzenie, bieganie czy pływanie. Nie mają bezpośredniego wpływu na budowę masy kostnej, ale pomagają utrzymać ogólną sprawność fizyczną i zdrowie serca. Jeśli jesteś w grupie ryzyka i boisz się, że możesz w przyszłości zachorować na osteoporozę, połącz różne formy aktywności. W ten sposób maksymalnie wzmocnisz kości. Pamiętaj także, aby stopniowo zwiększać intensywność i czas trwania ćwiczeń, aby uniknąć kontuzji.
Pamiętaj, że nawet jeśli zauważysz u siebie pierwsze objawy osteoporozy, wciąż możesz zrobić wiele, aby je złagodzić i poprawić jakość swojego życia. Usunięcie potencjalnych przeszkód, takich jak luźne dywaniki czy kable, instalacja poręczy i uchwytów w łazience oraz odpowiednie oświetlenie, może znacznie zmniejszyć ryzyko upadków i związanych z nimi złamań. W przypadkach zaawansowanej osteoporozy lub po przebytym złamaniu lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne, takie jak bisfosfoniany, raloksyfen lub teryparatyd. Pamiętaj, że profilaktyka osteoporozy jest bardzo ważna nie tylko przed wystąpieniem pierwszych objawów, ale także po nich.
