Rola technologii w codziennym funkcjonowaniu rośnie w zastraszającym tempie. Obecnie dysponujemy nieograniczonym dostępem do informacji i możliwości komunikacyjnych, które jeszcze kilkadziesiąt, a nawet kilkanaście lat temu były poza naszym zasięgiem. Dzięki niej możemy pracować zdalnie, edukować się na odległość, a także utrzymywać kontakt z bliskimi niezależnie od miejsca pobytu. Jednakże, w kontekście zdrowia psychicznego, te możliwości mają całkowicie przeciwstawne konsekwencje. Bywają zbawienne – umożliwiają wsparcie psychologiczne online, dostęp do aplikacji terapeutycznych czy grup wsparcia, które dla wielu osób są jedyną formą pomocy. Znacznie częściej czas spędzany w cyfrowym świecie negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne dzieci, a także dorosłych.
Liczne media społecznościowe i aplikacje są tworzone w taki sposób, byśmy spędzali przy nich jak najwięcej czasu. To prowadzi do poczucia przytłoczenia informacjami. Coraz częściej mówi się również o „uzależnieniu od technologii”, które objawia się trudnością w odłożeniu telefonu, ciągłą potrzebą sprawdzania powiadomień, czy obsesyjnym korzystaniem z mediów społecznościowych. Takie zachowania mogą prowadzić do osłabienia relacji międzyludzkich w rzeczywistym świecie, poczucia osamotnienia, a także problemów z koncentracją czy zaburzeń snu. Jak zatem rzeczywiście technologia wpływa na nasze zdrowie psychiczne? Czy są sposoby na to, aby zminimalizować jeju negatywny wpływ na nasze samopoczucie?
Problemy zdrowia psychicznego a nowe technologie
Zależność między tym, co określamy jako zaburzenia zdrowia psychicznego, a technologią jest złożona i dwutorowa. Wynika to przede wszystkim z tego, iż technologia może zarówno wspierać, jak i szkodzić kondycji psychicznej. Z jednej strony, dzięki technologii wiele osób zyskuje dostęp do narzędzi poprawiających zdrowie psychiczne, takich jak aplikacje medytacyjne czy grupy wsparcia w mediach społecznościowych. Możliwa jest nawet psychoterapia online. Paradoksalnie, pomagają one zniwelować problemy zdrowia psychicznego. Nie można też zapominać, że to właśnie technologia ułatwia komunikację i budowanie relacji, co dla wielu osób przeciwdziała poczuciu izolacji.
Z drugiej strony, nadmierne korzystanie z urządzeń cyfrowych, zwłaszcza z mediów społecznościowych, często wiąże się z negatywnymi skutkami. Należy do nich stałe porównywanie się z innymi, obniżona samoocena, a nawet depresja. Zachowania te są szczególnie zauważalne u nastolatków, co nie oznacza, że problem ten nie dotyczy osób dorosłych. Długotrwała ekspozycja na treści o negatywnym wydźwięku oraz ciągłe powiadomienia mogą zwiększać poziom stresu i lęku.
Niebieskie światło z ekranów - jaki wpływ ma na nasze zdrowie psychiczne?
Niebieskie światło emitowane przez ekrany smartfonów czy komputerów ma istotny wpływ na zdrowie psychiczne, głównie poprzez zakłócanie naturalnych rytmów dobowych organizmu. Ekspozycja na światło niebieskie, szczególnie wieczorem, hamuje produkcję melatoniny – hormonu odpowiedzialnego za regulację snu. To może prowadzić do trudności z zasypianiem, skracania czasu snu oraz jego obniżonej jakości. Organizm nie ma zatem możliwości pełnej regeneracji.
Przewlekłe problemy ze snem są silnie powiązane z podwyższonym ryzykiem wystąpienia zaburzeń nastroju, takich jak depresja i stany lękowe, a także z obniżoną odpornością na stres. Co więcej, korzystanie z urządzeń przed snem często wiąże się z nadmiarem stymulujących bodźców, które dodatkowo utrudniają wyciszenie umysłu. Aby ograniczyć negatywny wpływ niebieskiego światła na zdrowie psychiczne, zaleca się unikanie ekranów na co najmniej godzinę przed snem, korzystanie z funkcji filtrów światła niebieskiego oraz wprowadzanie wieczornych rytuałów sprzyjających relaksowi i regeneracji. Warto w tym czasie wyłączyć telefon lub powiadomienia i spróbować się wyciszyć. Dobrym pomysłem będzie książka lub prowadzenie dziennika, który pomoże uporządkować myśli i zadania na kolejny dzień.
Jak dbać o zdrowie psychiczne odcinając się od technologii?
Na początek warto zaznaczyć, że wprowadzenie taki drastycznych kroków, jak kompletne odcięcie się od technologii, jest właściwie niemożliwe. Większość z nas nie mogłaby wtedy pracować czy mieć kontaktu z bliskimi. Warto jednak nauczyć się stawiać zdrowe cyfrowe granice. To ważne szczególnie dla zdrowia psychicznego dzieci. Ustalmy godziny bez urządzeń, zwłaszcza rano i wieczorem, by zminimalizować negatywny wpływ technologii na sen i regenerację psychiczną.
Warto również regularnie praktykować cyfrowy detoks, czyli świadome odstawienie urządzeń na określony czas, aby odpocząć od nadmiaru bodźców. Codzienne wprowadzanie aktywności offline, takich jak spacery, czytanie książek, medytacja czy rozmowy z bliskimi, pomaga zredukować stres i poprawić nastrój.
Warto również korzystać z technologii w sposób selektywny, skupiając się jedynie na tych działaniach, które przynoszą realne korzyści. Mowa tu oczywiście o takich aspektach jak nauka, praca czy utrzymywanie kontaktów społecznych. Co więcej, korzystanie z narzędzi takich jak aplikacje do monitorowania czasu ekranowego, może pomóc zidentyfikować obszary, w których warto wprowadzić zmiany. Zdecydowanie jednak najważniejszym elementem, który pozwoli na zachowanie równowagi, jest umiar.
Technologie a zdrowie psychiczne najmłodszych
Smartfony, media społecznościowe i gry komputerowe, mają coraz większy wpływ na zdrowie psychiczne dzieci, zarówno pozytywny, jak i negatywny. Z jednej strony, umożliwiają one łatwy dostęp do edukacji, rozwijają kreatywność i pozwalają na utrzymywanie kontaktów z rówieśnikami. Jednak nadmierne korzystanie z tych technologii może prowadzić do negatywnych konsekwencji. Zbyt długi czas spędzany przed ekranem bywa związany z izolacją społeczną, problemami ze snem i brakiem aktywności fizycznej, co może pogłębiać uczucie smutku i bezradności. W rezultacie dzieci mogą być bardziej podatne na rozwój zaburzeń takich jak depresja, szczególnie jeśli brakuje im odpowiedniego wsparcia emocjonalnego i równowagi między światem wirtualnym a rzeczywistością.
Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia psychicznego dzieci mogą okazać się media społecznościowe. To one wpływają na kształtowanie samooceny dziecka, które nie ma świadomości, jak bardzo przekaz w tych mediach jest manipulowany i nieprawdziwy. Idealizowane obrazy życia prezentowane w internecie mogą wywoływać u młodych ludzi poczucie, że ich życie jest mniej wartościowe, co zwiększa ryzyko wystąpienia depresji. Ponadto dzieci mogą być narażone na cyberprzemoc.
